Nee-zeggen

Met Nee zeggen heb ik lang moeite gehad.

Eigenlijk heb ik er soms nog moeite mee en weet ik dat ik niet de enige ben. 

Maar er kan een moment komen dat je zegt:' Bel me niet" en dat je het echt meent. Of dat je de dringende vraag van een collega om onmiddelijk advies negeert. Je zegt dan Nee omdat je weigert om je af te laten leiden van jouw doelen. Hoe ongemakkelijk of onbeduidend je zo'n situatie ook vindt, het is een oefening in Nee zeggen. Nee zeggen wordt vaak verward met 'negativiteit'  - een negatieve houding. Zo'n houding die zich kenmerkt door een sombere blik op de wereld, prikkelbaarheid en weinig actie; negativiteit als basishouding. 

     Nee zeggen is een moment van duidelijke keuzes.

Met Nee zeggen zeg je iets over jezelf: 'Ik zal niet meedoen aan deze groep.' Ik help je nu niet met de kinderen.... omdat ik iets belangrijks van mezelf...' Reken niet op mij, omdat ik hier niet mee in kan stemmen.' 'Nee dank je - omdat je je mischien gekwetst zult voelen als ik je uitnodiging afsla - maar ik heb andere zaken te doen.' ' Ik zal mijn handtekening niet zetten, omdat het niet mijn waarheid is.'

    Met Nee zeggen bevestig je je de eigen verantwoordelijkheid. 

Hoewel we samenleven met anderen en dat waarderen, kunnen we niet altijd toestaan dat we door anderen worden be​​​​​​ïnvloed en gestuurd. Nee zeggen benadrukt de harde waarheid van volwassenheid: tot zover en niet verder.

    Nee zeggen is het vastleggen waar onze grenzen zijn.

Nee zegt: 'Dit is wie ik ben, dit is wat ik van waarde acht, dit is wat ik wil en zal doen en niet zal doen. Dit is hoe ik wil handelen.' We houden van anderen, werken samen met anderen, maken het anderen naar de zin, maar we zijn ook aparte wezens, individuen. Nee is nodig om die ruimte te markeren en te bewaren. We bepalen zelf onze grenzen.

    Nee heeft twee gezichten. 

Het ene richt zich naar onszelf en het andere trekt de grenzen tussen ons en de anderen.

We zijn het meest bekend met ons interne Nee waarmee we onze zelf-destructieve neigingen bestrijden, zoals Nee tegen het volgende glas wijn of aankoop. Je kunt dat het Nee van de zelfdiscipline noemen. We blijven er ons hele leven mee bezig. De beloning is meer productiviteit en gemoedsrust. Het Nee dat we tegen anderen zeggen begint in onze jeugd. Probeer maar eens een tweejarige kleuter in beweging te krijgen tegen zijn wil: "NEE....niet deze sokken aan.'' Nee ik eet dat niet op, Nee.... Dat krachtige oer-Nee is de eerste erkenning van het zelf tegen de ander. In de rest van ons leven zoeken we naar de juiste en meest effectieve manieren om die lijn te trekken.

GRENZEN STELLEN 

Hoe vaak Nee is te veel? Wie zegt tegen een vriend die het moeilijk heeft, dat hij het zelf maar moet uitzoeken? Waar is de lijn tussen goed voor jezelf zorgen en egoïstisch gedrag. Wie weigert steun te geven aan een oproep van goede vrienden? Wat is de grens tussen belangrijke principes en koppig stand-houden? 

In bepaalde situaties kan Nee zeggen raadzaam zijn:

1)    Als je door Nee zeggen trouw kunt blijven aan je principes en waarden.

Integriteit is essentieel voor het versterken van het vertrouwen en  een voorwaarde voor effectiviteit. Als je merkt dat de situatie ervoor zorgt dat je moet vechten met je geweten is een duidelijke Nee de juiste oplossing. Voor je persoonlijke integriteit is Nee kunnen zeggen een vereiste. Het vermogen om Nee te zeggen is een wezenlijk element van iemands morele kompas. Zonder dat zijn we slechts aangename pleasers. Wat Nee zeggen je ook kost, je rugge-graat zal aan kracht winnen en de winst aan zelfstandigheid en integriteit groot.

2.    Als Nee zeggen je beschermt tegen overdragen door anderen.

Sommige mensen zijn geneigd om dingen van je te vragen waarvan je zelfs in je wildste dromen niet aan zou hebben gedacht om aan anderen te vragen. Bescherm jezelf hiervoor en zeg Nee.

3.    Wanneer Nee zeggen ervoor zorgt dat je je kunt blijven richten op je eigen doelen.

Wanneer je het zicht kwijt raakt op je verantwoordelijkheden en op je eigen agenda is Nee zeggen het gereedschap om je doelen in het zicht te houden. Wij allemaal hebben 'Nee' nodig om ons werk te kunnen doen in plaats van iemand anders z'n klus. 

4.    Als Nee zeggen misbruik door anderen kan voorkomen.

Helaas verleiden onze belangrijkste relaties ons soms tot de meest lelijke communicatie. Deels komt dat omdat de mensen die ons het meest na staan onze sterkste emoties opwekken. En deels komt dat omdat zij de mensen zijn waarvan we het meeste vrezen dat we ze kwijtraken. Angst kan de kracht aantasten die we nodig hebben om Nee te zeggen - juist dan. 

5.    Nee zeggen kan helpen als je de kracht nodig hebt om van koers te veranderen.

Stel je voor, iedereen vindt je nieuwe baan een prachtige kans alleen jij niet. Je wordt er s'ochtends misselijk van wakker. Of iedereen in het gezin heeft  geholpen om die nieuwe opleiding vor jou te betalen. Maar het voelt niet passend voor je. Wanneer je beseft dat je op de verkeerde weg zit, is Nee zeggen van belang.

NEE ZEGGEN IS MOEILIJK 

Er zijn meerdere redenen waarom Nee zeggen moeilijk is.

Ons brein blijkt sterk te reageren op negatieve prikkels

Nee zeggen is geen hartelijke groet. Het is moeilijk om te doen. Vooral ook omdat de onderbuik je al vertelt hoe het ontvangen zal worden: niet goed. Hersenonderzoek ondersteunt  dat onderbuik gevoel. Een Nee wordt zwaarder ontvangen dan we meestal bedoelen. Het menselijk brein is erop gericht om op Nee sneller te reageren, meer intens en aanhoudend dan op een positief signaal. Nee is sterker dan Ja. Deze zogeheten negatieve neiging (bias) van het brein verklaart waarom negatieve ervaringen een veel langere en zwaardere invloed op emoties hebben dan positieve ervaringen van gelijke omvang. Het brein reageert verheugd op positieve prikkels maar uiterst pijnlijke op negatieve prikkels . Hoe je het ook verpakt, Nee is een negatieve ervaring. We zijn veel meer van de kaart door het verliezen van een bepaalde hoeveelheid geld dan dat we blij zijn met dezelfde hoeveelheid geld. Dit is niet alleen zo bij financiële zaken, maar ook bij ervaringen met anderen en positieve/negatieve feedback op onszelf. Een pijnlijke uitspraak wordt sneller opgemerkt en blijft langer hangen in het brein (meer electrische output) dan een compliment. Volgens de neurowetenschap is ons vermogen om slecht nieuws snel te ontdekken, lang geleden ontwikkeld en voor een goede reden: om te voorkomen dat we schade oplopen. Nee doet pijn. Of het nou verpakt wordt in redelijkheid (ik kan mijn auto niet uitlenen omdat ik er niet voor verzekerd ben dat anderen er in rijden) tactvol geformuleerd (jouw koffiekoeken zijn heerlijk, maar ik ben op dieet) of stevig neergezet (bedankt dat je het vraagt, maar ik heb dit weekend iets anders), de ontvanger hoort Nee. En voelt zich slecht. Misschien begrijpen we intuitief deze neiging van het brein, deze neurologische overgevoeligheid voor Nee en zijn we alleen daarom al onwillig om zo'n sterke reactie bij anderen te veroorzaken. Het kan zwaar zijn om Nee te zeggen omdat je de pijn voorziet die het veroorzaakt. De pijn die je misschien terug krijgt in een gekwetste blik, in tranen van de ander of een teleurgestelde reactie, is moeilijk te verdragen. Dat is het Nee dat we willen voorkomen- soms ook als we dat juist niet moeten doen. Velen van ons aarzelen om Nee te zeggen ivm de schade die het tot gevolg kan hebben voor de relaties met anderen.

    Nee zeggen is geen manier om vrienden te maken.

We zijn niet allemaal even kwetsbaar en sommigen van ons vinden het verschrikkelijk om anderen niet hun zin te geven. We noemen zulke mensen ook wel pleasers, en je weet waarschijnlijk zelf wel in welke mate je een pleaser bent. Pleasers zijn zo gericht op relaties met anderen dat ze automatisch zeggen wat iemand wil horen, het eens zijn met de ideeën van de ander, of zich zonder aarzelen voegen naar andermans agenda. Een pleaser wordt door anderen gezien als aardig. De pleaser zelf vindt vaak dat er misbruik van hem/haar wordt gemaakt, voelt zich ondergewaardeerd en is onzeker in z'n besluit-vorming. 

Er is nog een reden waardoor we ervoor terugdeinzen om Nee te zeggen. 

    Een Nee kan leiden tot conflict en ruzie.

Dat is een weg die de meesten van ons niet willen gaan. Wees eerlijk, sommige mensen zullen altijd protesteren tegen jouw Nee ongeacht het onderwerp. Zulke mensen vatten  andermans grenzen op als een persoonlijke belediging. Zij dagen je uit om je te verantwoorden. Het is een karaktertrek die succes heeft in veel situaties. Als je een grens trekt zal deze ouder, partner, collega, of vriend deze grens ervaren als iets dat is neergezet om te testen of hij/zij het omver kan werpen. Jouw Nee is voor hem een oproep om ten strijde te gaan. De meesten van ons zullen aarzelen om zo'n strijd aan te gaan. Het is gemakkelijker om te besluiten dat het de moeite niet waard is.

We kunnen talloze redenen bedenken waarom Nee zeggen moeilijk is. Toch is een Nee  absoluut nodig van tijd tot tijd omdat in laatste instantie we voor onszelf moeten opkomen. Nee is het gereedschap dat we daarvoor inzetten.

MEER IN BALANS

Dan komt natuurlijk de vraag op hoe je je vermogen om Nee te zeggen kunt versterken terwijl je de kosten die het met zich mee brengt voor je relaties met anderen zo laag mogelijk kunt houden. Er zijn verschillende manieren die helpen om daar meer balans in te brengen. 

1.    Vervang het automatische 'Ja' door: 'Ik zal erover nadenken.'

'Ik zal erover nadenken' zorgt ervoor dat je de controle krijgt over de situatie en het effent de weg voor een Nee. Het vertelt dat je een afweging maakt en nog belangrijker: het geeft je de gelegenheid om over de vraag en situatie na te denken. Een Nee is na goed nadenken een veel gedegener Nee dan een Nee dat ontstaat uit een emotionele reactie.

2.    Verzacht je taalgebruik. 

Je kunt zinnen uitproberen als: 'ik voel me daar niet mee op mijn gemak' of ' ik zou liever ... of 'Laten we het erover eens zijn dat we van mening verschillen op dit punt'. Of 'Dat is een goed/interessant plan, maar ik kan nu niet..., misschien dat volgende ... " Deze laatste variant noemt men ook wel de 'sandwichformule. Je verpakt het Nee tussen twee positieve boodschappen. Eerst een sneetje positieve feedback, dan een laagje Nee en tenslotte een sneetje positieve reactie. Vergis je niet, ook als je je Nee op zo'n manier verpakt, geef je een boodschap af die de ander goed begrijpt. Zo'n verpakking verzacht enigzins en kan ervoor zorgen dat de boodschap gemakkelijker wordt geaccepteerd.

3.    Houd je gevoelens in de hand.

Nee zeggen kun je het beste doen met een kalme stem en een rustige uitstraling. Dat kan moeilijk zijn als je je helemaal niet kalm en rustig voelt.  Uiterlijke kalmte kan helpen om je innerlijke beroering tot rust te brengen. Daarbij komt dat het de negatieve invloed van je Nee op de ander zal verminderen. De schok van een Nee is groot genoeg zonder emotionele uitingen.

4.   Verwijs naar je verplichtingen jegens anderen.

Zeg Nee zonder ego​​​​​​ïstisch of weinig zorgzaam te lijken door te wijzen op de verplichtingen die je hebt jegens anderen - 'Ik zou je graag helpen, maar ik heb al... en die kan ik niet in de steek laten.' 

5.   Stel je voor dat je anderen vertegenwoordigt.

Mensen onderhandelen het meest effectief als ze zich voorstellen dat ze dat doen namens/voor anderen. Als niet alleen jouw eigen belang op het spel staat, vind je het vaak gemakkelijker om nee te zeggen.

6.   Oefenen - oefening baart kunst

Situaties die zich voortslepen - zoals een veeleisende baas die het werk maar blijft opstapelen, of een familielid dat blijft vragen en geen grenzen kent,  of een vriend die maar blijft doordrammen - kunnen ten goede veranderen door te blijven oefenen. Je kunt beginnen met het bedenken van een - voor jezelf -  duidelijk en respectvol Nee. Dat vervolgens uitspreken en herhalen - ongeacht wat er op je afkomt - zoals: 'ik neem geen project meer aan men/mevr X, want mijn bord is vol. 'Ik neem ...' Beleefd herhalen tot dat de leidinggevende je uiteindelijk hoort en de boodschap heeft begrepen. Je kunt oefenen in het kalm beëindigen van het gesprek.  Bijvoorbeeld 'Beste/lieve... jij en ik zijn het oneens op dit punt. Laten we erover ophouden voor dit moment.' Als je gesprekspartner verder gaat, blijf je stil.

En als je lang genoeg hebt geoefend, ben je misschien sterk genoeg om naar elke oneigenlijke vraag en ieder buitensporig verzoek te luisteren, te pauzeren en dan luid en duidelijk te zeggen: Nee.

bronnen:

* Judith Sills, Psycholoog en schrijver van oa. Geting Naked Again en Excess Baggage 

* Travis Bradberry,  Onderzoeker en schrijver van oa Emotional Intelligence 2.0, 

Wil je weten waarom nee zeggen goed kan zijn voor je gezondheid klik dan hier