Praktijk voor mindfulnesstraining en meditatie

Altijd haast: hoe reken je af met dat opgejaagde gevoel?

​

Te weinig tijd voor alles wat er moet gebeuren en een almaar groeiende to-dolijst: veel mensen voelen zich opgejaagd. Hoe kom je daar van af?

Anna van den Breemer  - 23 december 2024 NRC/Volkskrant

 

Toen de Japanse theemeester Katsuhito Imaizumi onlangs een theeceremonie verzorgde in Amsterdam kwam een van de deelnemers te laat en gehaast binnen. De man kreeg een warme steen in zijn handen, zoals de zenmonniken die vroeger ook bij zich droegen. De steen en het ritueel van de theeceremonie zouden helpen om het stressvolle leven het hoofd te bieden.

‘Je concentreert je op het hier en nu, niet op alles wat er nog moet gebeuren’, zegt Imaizumi, die verbonden was aan de bekende theesalon van Ogata in Parijs. ‘Tijdens een theeceremonie worden twee handelingen nooit tegelijk uitgevoerd: als de rechterhand in beweging is, blijft de linkerhand stil.’ Alle handelingen worden met zorg en bedachtzaamheid uitgevoerd en geobserveerd. ‘Hoe men water uit een ketel in een theepot giet, of van de theepot in een kopje. Zelfs de allerlaatste druppel krijgt aandacht. Deze vorm van precisie is een soort mindfulness met een kalmerend effect.’

 

Kalme rituelen

Nu is het niet realistisch om elke dag een theeceremonie bij te wonen. Maar dat veel mensen hunkeren naar meer rust in hun leven blijkt duidelijk uit cijfers van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) uit 2018. Zo’n 36 procent van de Nederlanders voelt zich ten minste één dag per week opgejaagd en ruim de helft vindt zijn of haar leven weleens ‘te druk’. Vakbond CNV (2024) deed een enquête onder meer dan tweeduizend leden waaruit bleek dat bijna de helft van de mensen zich klem voelt zitten tussen werk, privé en andere taken.

‘Het is de kunst om alledaagse handelingen, zoals theezetten, ontbijt maken of koken, om te zetten in momenten van schoonheid en rust’, zegt Imaizumi. Als tegenhanger van de snelle koffie to go’s en maaltijdservices. Want dat is volgens hem de paradox.

‘De focus op timemanagement, door allerlei handige apps, kan ironisch genoeg leiden tot verhoogde druk en stress.’

Dit is precies wat filosoof Marli Huijer, auteur van Ritme. Op zoek naar een terugkerende tijd ook stelt: in deze 24 uurseconomie waarin de grenzen tussen werk en privé vervagen, hebben mensen juist ritme en duidelijk afgebakende tijd nodig om betekenis te geven aan het leven. ‘Je kan alleen vrijheid ervaren op het moment dat er ook een zekere discipline en ordening is’, 

 

Volgens stressexpert en psychiater Witte Hoogendijk van het Erasmus MC bestaat stress uit drie onderdelen: de stressor zelf (bijvoorbeeld het kerstdiner of deadline), het stressgevoel in je hoofd (spanning of het wel goed komt) en de stressrespons van het lichaam (ademhaling en hartslag). ‘Op de stressrespons heeft een mens maar beperkte invloed: je kunt met oefeningen je ademhaling naar beneden brengen zodat je een minder gealarmeerd gevoel hebt, maar aan een verhoogde hartslag doe je weinig.’

Waar heb je wél invloed op? ‘Het stressgevoel kun je beïnvloeden door psychologie. Denk bijvoorbeeld aan het ergste wat er kan gebeuren: het eten van het kerstdiner brandt aan en je moet pizza bestellen.’

En dan is er nog de stressor zelf. ‘Door prioriteiten te stellen ontstaat een gevoel van controle, waarmee je de impact van stressvolle gebeurtenissen beperkt.’ Het tegengestelde van rondrennen als een kip zonder kop waardoor je het idee krijgt geleefd te worden door de waan van de dag.

 

Mijmeruurtje

Een beproefde methode hiervoor is het kwadrant van Eisenhower, vernoemd naar de voormalige Amerikaanse president Dwight D. Eisenhower die het ontwikkelde. Het werkt als volgt: stel je een vierkant voor met vier vakken. Boven staan ​​twee labels: urgent en niet-urgent. Aan de linkerzijde staan ​​ook twee labels: belangrijk en niet belangrijk. Plaats elke taak in een van de vakjes. ‘Het is de kunst om niet te blijven steken bij zaken die onmiddellijk aandacht vragen – zoals het reageren op appjes of mails – maar die niet werkelijk van belang zijn’, aldus Hoogendijk.

‘Gun jezelf een mijmeruurtje in het begin van de week om je planning te bekijken en te bepalen wat écht belangrijk is en wat je wilt bereiken.’ Met dit in het achterhoofd is het makkelijker om te kiezen en te delegeren. Gestreste mensen zullen misschien denken: daar heb ik helemaal geen tijd voor. Maar het scheelt frustratie. ‘Het adagium luidt: Failing to choose, is choosing to fail.’

 

Buffertijd

Hoe je een dag vormgeeft, heeft invloed op het gejaagde gevoel. Gedragswetenschapper Ben Tiggelaar meldde op LinkedIn leukere en minder stressvolle dagen te hebben sinds hij ‘buffertijd’ in zijn planning opneemt: een blokje voor ‘onverwachte taken’ én tien minuten rondom meetings voor eventuele uitloop. Ook bij het bereiden van het kerstmaal kan buffertijd handig zijn, bijvoorbeeld als blijkt dat je vergeten bent om cranberry’s te kopen.

Stefan van der Stigchel, hoogleraar cognitieve psychologie aan de Universiteit Utrecht, vertelt dat hij zijn ontspanningsmomenten, zoals een wandeling door het park, óók in de agenda zet. En dan vertrekt hij ook gerust uit een vergadering. ‘Ik heb ervaren dat ik die pauzes streng moet bewaken.’ Anders komt het er niet van.

 

Tot slot: tijdsdruk en stress zijn niet altijd slecht. ‘Zonder stress presteer je niet’, zegt Hoogendijk. We hebben het ook nodig om een tandje bij te zetten. Het is alleen wel zinvol om het verschil te blijven zien tussen nuttige stress en zinloze stress.